Tò he – Nét văn hóa dân gian độc đáo của người Việt

Đối với mỗi người dân Việt Nam, tò he không đơn thuần là một món đồ chơi tuổi thơ đầy màu sắc mà còn là một biểu tượng văn hóa dân gian đậm đà bản sắc dân tộc, được gìn giữ và truyền thừa qua bao thế hệ. Món đồ chơi tinh xảo từ bột này ẩn chứa cả một câu chuyện dài về sự sáng tạo, thích nghi và kiên cường của những nghệ nhân giữ lửa nghề.

Phục hồi thú chơi truyền thống đã từng vang bóng

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, tò he có khởi nguồn từ làng Xuân La, xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên (Hà Nội). Ban sơ, chúng là những sản phẩm bột dùng trong các nghi lễ cúng bái, thường được tạo hình các con vật quen thuộc như công, gà, trâu, bò, lợn, cá hay những vật phẩm quen thuộc như nải chuối, quả cau. Bởi lẽ đó, nhiều người quen gọi chúng là "đồ chơi chim cò" hay "con bánh". Những sản phẩm này không chỉ có màu sắc sống động tựa đồ thật mà còn được pha thêm chút đường, có thể ăn được. Mãi về sau, khi được gắn vào chiếc kèn ống, tạo ra âm thanh "tò te" mỗi khi thổi, cái tên "tò he" mới chính thức ra đời.

Cửa hàng TÒ HE SÀI GÒN chuyên cung cấp dịch vụ thuê nghệ nhân to he biểu diễn trong các workshop nặn tò he và sự kiện với giá 600.000 ₫/giờ. Dịch vụ nặn tò he của chúng tôi có nhiều ưu điểm nổi bật như nghệ nhân có hơn 15 năm kinh nghiệm, dịch vụ tận tâm, uy tín và chuyên nghiệp.

Quý khách cần thuê nghệ nhân vui lòng liên hệ với cửa hàng THUÊ NGHỆ NHÂN TÒ HE SÀI GÒN qua số hotline 038-377-3839 để được hỗ trợ! Xin cám ơn!

Nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách chia sẻ, trước những năm 1960, cứ đến dịp Rằm tháng Tám, những con giống tò he lại rực rỡ sắc màu, bày bán khắp các con phố Hà Nội và các phiên chợ quê ở miền Bắc Việt Nam. Dụng cụ của người nghệ nhân tò he rất đỗi giản dị: một con dao nhỏ, vài que tre, chút sáp ong, một chiếc lược và một thùng xốp để trưng bày. Thế nhưng, chính từ những dụng cụ đơn sơ ấy, những con giống bột đã ra đời, mê hoặc không chỉ trẻ thơ mà còn cả những tâm hồn người lớn.

Nghệ nhân Xuân La – Những người gìn giữ di sản văn hóa

Để giữ cho nghề truyền thống không bị lãng quên trong dòng chảy hiện đại, nhiều năm qua, các nghệ nhân và những người tâm huyết tại Xuân La vẫn miệt mài gìn giữ và bảo tồn giá trị tinh thần của tò he. Điển hình trong số đó là nghệ nhân Đặng Văn Hậu. Anh đã không ngừng nghiên cứu, sáng tạo ra những sản phẩm mới mẻ, đồng thời kiên trì phục hồi những con giống cổ, mang hồn cốt truyền thống của nhiều địa phương trở lại.

Thời gian qua, anh Hậu đã dành tâm huyết phục dựng ba dòng con giống bột chính: chợ Đồng Xuân, phố Khách và Xuân La. Trong đó, con giống chợ Đồng Xuân và phố Khách gần như đã thất truyền, chỉ còn dòng Xuân La được các nghệ nhân đời nay duy trì và phát triển mạnh mẽ.

• Con giống chợ Đồng Xuân thường mang hình ảnh các con vật nuôi gần gũi như trâu, ngựa, dê, chó, gà, lợn (hay còn gọi là bộ lục súc). Bên cạnh đó là những hình ảnh đời thường như con cua, cá vàng, đôi hài, mâm ngũ quả….
• Con giống của phố Khách (khu phố của người Hoa xưa quanh phố cổ Hà Nội) lại cầu kỳ và tinh xảo hơn hẳn, chủ yếu là các linh vật trong thần thoại như nghê hý châu, sư tử hý cầu, cá hóa long, hay con thiềm thừ….
• Riêng với con giống của Xuân La (quen thuộc với tên gọi bánh chim cò), kiểu dáng không hề bị gò bó mà biến hóa linh hoạt theo bàn tay tài hoa của từng nghệ nhân. Đặc biệt, chúng được làm hoàn toàn từ nguyên liệu thiên nhiên, đảm bảo an toàn và có thể hấp lên để thưởng thức sau khi chơi.

Ngày nay, nguyên liệu làm tò he ở Xuân La đã được các nghệ nhân cải tiến để không chỉ an toàn hơn cho người sử dụng mà còn giúp sản phẩm giữ được lâu hơn, tránh ẩm mốc. Mẫu mã tò he cũng trở nên đa dạng hơn, đáp ứng thị hiếu của công chúng hiện đại, thu hút nhiều đoàn khách tham quan làng nghề. Các nghệ nhân còn tích cực tham gia giảng dạy nghệ thuật nặn tò he tại các trường học, giúp học sinh, sinh viên làm quen với món đồ chơi truyền thống này. Tò he cũng thường xuyên xuất hiện và được biểu diễn tại các sự kiện văn hóa, lễ hội trong và ngoài nước.

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu tự hào chia sẻ: “Nặn tò he là một nghề quý, nó đã nuôi sống cả làng vượt qua những năm tháng khốn khó, thời chiến tranh và cả hiện tại. Nhưng hơn thế, điều làm chúng tôi tự hào chính là đang góp phần giữ gìn những giá trị văn hóa của người Việt Nam nói chung và của làng nghề Xuân La nói riêng”.

Tò he – Kết nối quá khứ với hiện tại

Mới đây, tại Hội thảo “Nặn tò he, khoe bản sắc” do một nhóm sinh viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội tổ chức, nhiều bạn trẻ và các em thiếu nhi đã có cơ hội quý báu để trải nghiệm thực tế loại hình đồ chơi dân gian này.

Dưới sự hướng dẫn tận tình của nghệ nhân Đặng Văn Hậu, từng thao tác vê bột, véo bột, tạo vân… kết hợp với sự sáng tạo của mỗi người, nhiều sản phẩm tò he bắt mắt đã ra đời, mang lại niềm vui và tiếng cười rộn rã cho những người tham gia. Bên cạnh hoạt động trải nghiệm, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của tò he trong xã hội hiện đại cũng được các bạn trẻ đặc biệt quan tâm.

Chia sẻ tại Hội thảo, Nguyễn Lan Hương, sinh viên trường Mỹ thuật Việt Nam, nhận định đây thực sự là một chương trình rất ý nghĩa. Cô cho rằng, các sản phẩm tò he giờ đây không hề thua kém đồ chơi nước ngoài về độ tỉ mỉ và sinh động. Tuy nhiên, cô nhấn mạnh: "Yêu cầu đặt ra là đổi mới nhưng làm sao vẫn phải giữ được nét truyền thống riêng vốn có của tò he."

Về vấn đề này, TS. Nguyễn Thanh Mai - Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, đưa ra nhận định sâu sắc: "Bảo tồn văn hóa truyền thống không có nghĩa là giữ khư khư cái gì đã có. Bởi hiện nay sự cạnh tranh trên thị trường là rất nhiều, nhất là đồ chơi hiện đại. Việc những người nghệ nhân đang cố gắng để giữ những nét đẹp nghệ thuật dân gian Việt Nam khỏi bị mai một trong cuộc sống hiện đại và quảng bá đến nhiều nước trên thế giới là rất cần thiết và đáng trân trọng."

Về tác giả

Cùng chuyên mục

Tò He – Hồn Việt ngàn năm trong sắc màu đất quê

Không ai biết chính xác tò he ra đời từ bao giờ, nhưng những câu đồng dao cổ xưa đã minh chứng cho sự tồn tại lâu đời của món đồ chơi này. Ngày nay, ngay giữa lòng Hà Nội, một làng nghề truyền thống vẫn miệt mài lưu giữ nét đẹp văn hóa ấy: làng Xuân La (xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, Hà Nội) – được mệnh danh là cái nôi của nghề nặn tò he, một nghề độc nhất vô nhị. Theo lời kể của những người dân đang gìn giữ nghề tại làng Xuân La, nghề nặn tò he đã có mặt khoảng 400-500 năm trước.

Tò He: Nét tinh hoa đất Việt vượt thời gian

Xưa kia, trong dòng chảy văn hóa dân gian Việt Nam, tò he không chỉ là một món đồ chơi mà còn mang trong mình nhiều ý nghĩa sâu sắc: là thú vui giải trí, là món ăn vặt tuổi thơ, và là cả vật phẩm linh thiêng trong các nghi lễ, cúng bái. Cái tên tò he đã gắn liền với đời sống người dân từ rất lâu, và dù nghề nặn tò he có mặt ở nhiều nơi, nổi tiếng nhất phải kể đến làng Xuân La, xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Theo lời kể của một cụ cao niên trong làng, nghề nặn tò he đã có lịch sử hơn 300 năm, dù đến nay vẫn chưa có tài liệu chính xác xác định thời điểm ra đời cụ thể của nó.

Người thổi hồn cho tò he làng Xuân La

Trong số ít ỏi những nghệ nhân còn giữ nghề nặn tò he tại làng Xuân La, huyện Phú Xuyên, Hà Nội, cái tên Đặng Văn Hậu nổi lên như một người tiên phong, không ngừng miệt mài thổi luồng sinh khí mới vào những tác phẩm đầy sắc màu. Anh không chỉ đơn thuần kế thừa một nghề truyền thống mà còn mang theo sứ mệnh lan tỏa giá trị văn hóa độc đáo này đến với thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế.

Workshop nặn tò he “Tò Hay He - Nghe Chuyện Nghề”

Trong dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, những giá trị văn hóa truyền thống đang dần mai một. May mắn thay, vẫn có những người trẻ tâm huyết nỗ lực gìn giữ và thổi một luồng sinh khí mới vào các nét đẹp xưa. Một trong những sự kiện ý nghĩa đó là workshop nặn tò he “Tò Hay He - Nghe chuyện nghề” vừa diễn ra tại Bảo tàng Hà Nội, một chương trình độc đáo giúp giới trẻ khám phá và yêu hơn nghệ thuật nặn tò he - món đồ chơi dân gian đầy màu sắc.

Tò he – Nét đẹp xứ Đoài vươn mình ra thế giới

Là món đồ chơi dân dã đậm hồn quê, tò he (còn gọi là con giống bột) đã vượt ra khỏi lũy tre làng của đồng bằng Bắc Bộ để hiện diện khắp mọi miền đất nước. Dù nhịp sống hiện đại có cuốn đi bao đổi thay, những hình thù ngộ nghĩnh từ thứ bột nặn dân dã đa sắc màu ấy vẫn luôn có sức lôi cuốn mãnh liệt với trẻ thơ, đồng thời khơi gợi miền ký ức tươi đẹp trong lòng nhiều thế hệ.

Tea Talk 2025: Cuộc du hành về miền ký ức tuổi thơ cùng tò he

Sự kiện Tea Talk 2025 do High5 Hanoi tổ chức đã đưa người tham dự trở về một miền ký ức tươi đẹp của tuổi thơ, nơi những hình nộm tò he rực rỡ sắc màu sống động hiện lên.

Tò he truyền thống tỏa sáng tại sự kiện Expo Osaka 2025

Triển lãm Expo Osaka 2025 tại Nhật Bản là nơi hội tụ của những thành tựu công nghệ tiên tiến nhất, định hình tương lai. Giữa ‘biển’ robot, trí tuệ nhân tạo và các mô hình phát triển đô thị thông minh, một món đồ chơi mộc mạc, đầy màu sắc đã lặng lẽ vượt ngàn cây số, chiếm trọn cảm tình của công chúng: Tò he Việt Nam. Sự xuất hiện của đồ chơi truyền thống Việt Nam này không chỉ là một nét chấm phá văn hóa mà còn là minh chứng hùng hồn cho sức sống bền bỉ và giá trị thẩm mỹ vượt thời gian của nghệ thuật dân gian Việt.

Tò he: Sức hút vượt thời gian của món đồ chơi truyền thống Việt Nam

Cuộc sống không ngừng đổi thay và phát triển, kéo theo sự ra đời của vô vàn món đồ chơi hiện đại. Thế nhưng, giữa dòng chảy hối hả đó, những món đồ chơi truyền thống vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lòng công chúng, và tò he chính là một minh chứng sống động.

Chuyện tò he: Hồn xưa thức dậy trên mạng xã hội

Trên những vỉa hè giờ đây đã vắng bóng những gánh tò he đơn sơ, nhưng trên không gian mạng, môn nghệ thuật dân gian này lại đang sống một cuộc đời mới. Đó là nhờ nghệ nhân Đặng Văn Hậu – người đã thổi hồn ký ức vào từng cục bột, mang tò he đến gần hơn với cuộc sống hiện đại.