Tò He: Nét tinh hoa đất Việt vượt thời gian
Xưa kia, trong dòng chảy văn hóa dân gian Việt Nam, tò he không chỉ là một món đồ chơi mà còn mang trong mình nhiều ý nghĩa sâu sắc: là thú vui giải trí, là món ăn vặt tuổi thơ, và là cả vật phẩm linh thiêng trong các nghi lễ, cúng bái. Cái tên "tò he" đã gắn liền với đời sống người dân từ rất lâu, và dù nghề nặn tò he có mặt ở nhiều nơi, nổi tiếng nhất phải kể đến làng Xuân La, xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Theo lời kể của một cụ cao niên trong làng, nghề nặn tò he đã có lịch sử hơn 300 năm, dù đến nay vẫn chưa có tài liệu chính xác xác định thời điểm ra đời cụ thể của nó.
Bàn tay khéo léo và sự biến chuyển của nghệ thuật tò he ở Xuân La
Thật đáng kinh ngạc khi hơn ba phần tư người dân làng Xuân La đều thành thạo nghệ thuật nặn tò he. Từ những cụ già tóc bạc phơ đến những em bé chưa biết đọc, biết viết, tất cả đều sở hữu đôi tay khéo léo để tạo nên những tác phẩm bột gạo đầy màu sắc. Tương truyền, từ thuở sơ khai, người dân Xuân La đã dùng bột gạo nặn thành các loại hoa quả trên mâm ngũ quả hay những con giống thân thuộc như trâu, bò, lợn, gà… để dâng cúng. Những sản phẩm này được nhuộm màu tự nhiên, và đặc biệt là có thể ăn được. Chính vì lẽ đó, ở một số vùng miền Bắc, tò he còn được gọi trìu mến là "con bánh" hay "đồ chơi chim cò". Với hình dáng sống động và vị ngọt nhẹ từ đường pha trộn, tò he đã sớm chinh phục cả trẻ nhỏ lẫn người lớn.
Cửa hàng TÒ HE SÀI GÒN chuyên cung cấp dịch vụ thuê nghệ nhân to he biểu diễn trong các workshop nặn tò he và sự kiện với giá 600.000 ₫/giờ. Dịch vụ nặn tò he của chúng tôi có nhiều ưu điểm nổi bật như nghệ nhân có hơn 15 năm kinh nghiệm, dịch vụ tận tâm, uy tín và chuyên nghiệp.
Quý khách cần thuê nghệ nhân vui lòng liên hệ với cửa hàng THUÊ NGHỆ NHÂN TÒ HE SÀI GÒN qua số hotline 038-377-3839 để được hỗ trợ! Xin cám ơn!
Dần dà, những hình nộm bột gạo này được gắn thêm một chiếc kèn làm từ ống sậy, đầu kèn dính chút kẹo mạch nha, tạo nên một sự kết hợp độc đáo. Khi thổi, chiếc kèn phát ra âm thanh ngắt quãng tò… te… tò… te đầy mê hoặc. Có lẽ, chính từ âm thanh đặc trưng ấy mà cái tên "tò te" ra đời, rồi dần được nói chệch thành "tò he" như chúng ta biết ngày nay.
Bí quyết tạo nên "hồn" tò he
Để tạo ra một con tò he đẹp và bền, khâu chuẩn bị nguyên liệu là vô cùng quan trọng, và làm bột chính là bí quyết then chốt của nghề. Nếu bột không đạt chất lượng, sản phẩm sau khi khô sẽ dễ bị tróc, lở khỏi que. Nguyên liệu chính là bột gạo tẻ trộn với một chút nếp theo tỷ lệ mười phần gạo, một phần nếp. Vào những ngày thời tiết nóng, hanh khô, người thợ sẽ tăng lượng nếp để tò he giữ được độ dẻo cần thiết. Bột sau khi trộn đều sẽ được ngâm nước, xay nhuyễn, luộc chín và nhào nhanh tay.
Sau đó, người ta nắm bột thành từng vắt và nhuộm các màu cơ bản: vàng, đỏ, đen, xanh. Ngày xưa, màu sắc được chiết xuất hoàn toàn từ thực vật và đun sôi với một ít bột: màu vàng từ hoa hòe hoặc củ nghệ, màu đỏ từ quả gấc hoặc dành dành, màu đen từ rơm rạ đốt hoặc cây nhọ nồi, và màu xanh từ lá chàm hoặc lá riềng. Các màu trung gian khác đều được pha chế từ bốn màu cơ bản này. Ngày nay, để tiện lợi hơn, màu thực phẩm công nghiệp đã được sử dụng rộng rãi.
Từ đồ chơi dân gian đến tác phẩm nghệ thuật
Tò he có một sức hấp dẫn kỳ lạ, không chỉ lôi cuốn trẻ nhỏ mà còn làm say lòng biết bao người ở mọi lứa tuổi. Chỉ với một ít bột nếp màu và một que tre nhỏ dài chừng 40 cm, qua bàn tay tài hoa của người thợ, những hình ảnh trong trí tưởng tượng của chúng ta bỗng chốc trở thành hiện thực. Chứng kiến những động tác vê vê, nắn nắn khéo léo từng mẩu bột đủ sắc màu, người xem mới cảm nhận hết vẻ đẹp và sự tinh tế của nghệ thuật này.
Với bộ đồ nghề đơn giản gồm một con dao nhỏ, vài cái que tre và một chút sáp ong, những nghệ nhân tò he đã rong ruổi khắp các làng quê Việt Nam, đến với những phiên chợ, lễ hội để giới thiệu và bán những tác phẩm do chính tay mình tạo ra.
Ngày nay, tò he đã vượt ra khỏi giới hạn của một món đồ chơi dân gian, vươn mình trở thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm hồn dân tộc. Không chỉ xuất hiện ở các hội làng, công viên, trường học, tò he còn góp mặt tại các khách sạn, hội chợ triển lãm và các lễ hội lớn. Những người nghệ nhân đã tạo ra những con tò he vô cùng sinh động, khiến du khách đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác khi dõi theo từng động tác từ lúc bắt đầu đến khi hoàn thành sản phẩm. Cầm trên tay một con tò he, người ta không chỉ trầm trồ trước vẻ ngoài tinh xảo mà còn hít hà cái mùi thơm mộc mạc, đậm chất đồng quê tỏa ra từ bột nặn.
Mặc dù không thể lưu giữ được lâu, chỉ trong khoảng 10 đến 30 ngày, nhưng tò he vẫn luôn là một món đồ chơi dân gian độc đáo và gần gũi với cuộc sống người Việt. Với những hình ảnh giản đơn, mộc mạc, tò he mang đến cho người xem những cảm xúc đặc biệt, không chỉ là sự kết tinh của trí tuệ dân gian mà còn là hiện thân của hồn quê Việt.
Về tác giả
Cùng chuyên mục
Workshop nặn tò he “Trung Thu Vui Ký” tại Tasco Mall
Workshop nặn tò he “Trung Thu Vui Ký” tại Tasco Mall đã chính thức khởi động, mang theo một không gian văn hóa đầy sắc màu và tiếng cười. Mở đầu chuỗi sự kiện đặc biệt, workshop nặn tò he đã trở thành điểm nhấn rực rỡ, thu hút hàng trăm bạn nhỏ và gia đình tham gia. Đây không chỉ là một hoạt động vui chơi cuối tuần, mà còn là hành trình quay về tuổi thơ, khơi gợi tình yêu với những giá trị truyền thống Việt Nam giữa lòng Hà Nội hiện đại.
Tea Talk 2025: Cuộc du hành về miền ký ức tuổi thơ cùng tò he
Sự kiện Tea Talk 2025 do High5 Hanoi tổ chức đã đưa người tham dự trở về một miền ký ức tươi đẹp của tuổi thơ, nơi những hình nộm tò he rực rỡ sắc màu sống động hiện lên.
Workshop nặn tò he “Tò Hay He - Nghe Chuyện Nghề”
Trong dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, những giá trị văn hóa truyền thống đang dần mai một. May mắn thay, vẫn có những người trẻ tâm huyết nỗ lực gìn giữ và thổi một luồng sinh khí mới vào các nét đẹp xưa. Một trong những sự kiện ý nghĩa đó là workshop nặn tò he “Tò Hay He - Nghe chuyện nghề” vừa diễn ra tại Bảo tàng Hà Nội, một chương trình độc đáo giúp giới trẻ khám phá và yêu hơn nghệ thuật nặn tò he - món đồ chơi dân gian đầy màu sắc.
Nghệ nhân Đặng Văn Hậu và hành trình giữ lửa tò he Xuân La
Nghệ nhân Đặng Văn Hậu, sinh năm 1985, là người con của làng tò he Xuân La (xã Phượng Dực, Phú Xuyên, Hà Nội). Với hơn 20 năm gắn bó, anh đã thổi hồn vào từng khối bột, gìn giữ, phát triển và lan tỏa niềm đam mê với tò he, mong muốn món đồ chơi dân gian này mãi là món ăn tinh thần nuôi dưỡng tâm hồn bao thế hệ.
Nặn tò he và xếp lá dừa tại Thảo Cầm Viên vào ngày Tết Đoan Ngọ 2025
Sáng ngày 27-5, không khí tại Thảo Cầm Viên Sài Gòn trở nên sôi động hơn bao giờ hết với lễ khai mạc hoành tráng của Lễ hội Mừng Tết Đoan Ngọ - Vui Tết Thiếu Nhi. Sự kiện đặc biệt này đã chính thức khởi động chuỗi hoạt động vui hè đầy hấp dẫn dành riêng cho các bạn nhỏ, kéo dài đến hết ngày 1-6.
Tò he truyền thống tỏa sáng tại sự kiện Expo Osaka 2025
Triển lãm Expo Osaka 2025 tại Nhật Bản là nơi hội tụ của những thành tựu công nghệ tiên tiến nhất, định hình tương lai. Giữa ‘biển’ robot, trí tuệ nhân tạo và các mô hình phát triển đô thị thông minh, một món đồ chơi mộc mạc, đầy màu sắc đã lặng lẽ vượt ngàn cây số, chiếm trọn cảm tình của công chúng: Tò he Việt Nam. Sự xuất hiện của đồ chơi truyền thống Việt Nam này không chỉ là một nét chấm phá văn hóa mà còn là minh chứng hùng hồn cho sức sống bền bỉ và giá trị thẩm mỹ vượt thời gian của nghệ thuật dân gian Việt.
Người thổi hồn cho tò he làng Xuân La
Trong số ít ỏi những nghệ nhân còn giữ nghề nặn tò he tại làng Xuân La, huyện Phú Xuyên, Hà Nội, cái tên Đặng Văn Hậu nổi lên như một người tiên phong, không ngừng miệt mài thổi luồng sinh khí mới vào những tác phẩm đầy sắc màu. Anh không chỉ đơn thuần kế thừa một nghề truyền thống mà còn mang theo sứ mệnh lan tỏa giá trị văn hóa độc đáo này đến với thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế.
Tò he – Nét đẹp xứ Đoài vươn mình ra thế giới
Là món đồ chơi dân dã đậm hồn quê, tò he (còn gọi là con giống bột) đã vượt ra khỏi lũy tre làng của đồng bằng Bắc Bộ để hiện diện khắp mọi miền đất nước. Dù nhịp sống hiện đại có cuốn đi bao đổi thay, những hình thù ngộ nghĩnh từ thứ bột nặn dân dã đa sắc màu ấy vẫn luôn có sức lôi cuốn mãnh liệt với trẻ thơ, đồng thời khơi gợi miền ký ức tươi đẹp trong lòng nhiều thế hệ.
Tò he: Sức hút vượt thời gian của món đồ chơi truyền thống Việt Nam
Cuộc sống không ngừng đổi thay và phát triển, kéo theo sự ra đời của vô vàn món đồ chơi hiện đại. Thế nhưng, giữa dòng chảy hối hả đó, những món đồ chơi truyền thống vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lòng công chúng, và tò he chính là một minh chứng sống động.
Ngày hội Xuân gắn kết – Tết yêu thương: Nơi Tết cổ truyền sống lại trong tim trẻ thơ!
Sáng ngày 17 tháng 1, gần 1.000 học sinh tiểu học đến từ sáu quận, huyện sôi động: Tân Bình, Tân Phú, Phú Nhuận, Quận 12, Hóc Môn và Củ Chi đã cùng nhau hòa mình vào không khí rộn ràng của Ngày hội giao lưu học sinh tiểu học “Xuân gắn kết – Tết yêu thương” năm học 2024-2025. Sự kiện do Phòng GD-ĐT quận Tân Bình đăng cai tổ chức, thực sự đã mang đến một mùa xuân tràn đầy yêu thương và ý nghĩa, đánh thức những giá trị văn hóa Tết cổ truyền trong tâm hồn các em.
