Tò He: Nét tinh hoa đất Việt vượt thời gian

Xưa kia, trong dòng chảy văn hóa dân gian Việt Nam, tò he không chỉ là một món đồ chơi mà còn mang trong mình nhiều ý nghĩa sâu sắc: là thú vui giải trí, là món ăn vặt tuổi thơ, và là cả vật phẩm linh thiêng trong các nghi lễ, cúng bái. Cái tên "tò he" đã gắn liền với đời sống người dân từ rất lâu, và dù nghề nặn tò he có mặt ở nhiều nơi, nổi tiếng nhất phải kể đến làng Xuân La, xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Theo lời kể của một cụ cao niên trong làng, nghề nặn tò he đã có lịch sử hơn 300 năm, dù đến nay vẫn chưa có tài liệu chính xác xác định thời điểm ra đời cụ thể của nó.

Bàn tay khéo léo và sự biến chuyển của nghệ thuật tò he ở Xuân La

Thật đáng kinh ngạc khi hơn ba phần tư người dân làng Xuân La đều thành thạo nghệ thuật nặn tò he. Từ những cụ già tóc bạc phơ đến những em bé chưa biết đọc, biết viết, tất cả đều sở hữu đôi tay khéo léo để tạo nên những tác phẩm bột gạo đầy màu sắc. Tương truyền, từ thuở sơ khai, người dân Xuân La đã dùng bột gạo nặn thành các loại hoa quả trên mâm ngũ quả hay những con giống thân thuộc như trâu, bò, lợn, gà… để dâng cúng. Những sản phẩm này được nhuộm màu tự nhiên, và đặc biệt là có thể ăn được. Chính vì lẽ đó, ở một số vùng miền Bắc, tò he còn được gọi trìu mến là "con bánh" hay "đồ chơi chim cò". Với hình dáng sống động và vị ngọt nhẹ từ đường pha trộn, tò he đã sớm chinh phục cả trẻ nhỏ lẫn người lớn.

Cửa hàng TÒ HE SÀI GÒN chuyên cung cấp dịch vụ thuê nghệ nhân to he biểu diễn trong các workshop nặn tò he và sự kiện với giá 600.000 ₫/giờ. Dịch vụ nặn tò he của chúng tôi có nhiều ưu điểm nổi bật như nghệ nhân có hơn 15 năm kinh nghiệm, dịch vụ tận tâm, uy tín và chuyên nghiệp.

Quý khách cần thuê nghệ nhân vui lòng liên hệ với cửa hàng THUÊ NGHỆ NHÂN TÒ HE SÀI GÒN qua số hotline 038-377-3839 để được hỗ trợ! Xin cám ơn!

Dần dà, những hình nộm bột gạo này được gắn thêm một chiếc kèn làm từ ống sậy, đầu kèn dính chút kẹo mạch nha, tạo nên một sự kết hợp độc đáo. Khi thổi, chiếc kèn phát ra âm thanh ngắt quãng tò… te… tò… te đầy mê hoặc. Có lẽ, chính từ âm thanh đặc trưng ấy mà cái tên "tò te" ra đời, rồi dần được nói chệch thành "tò he" như chúng ta biết ngày nay.

Bí quyết tạo nên "hồn" tò he

Để tạo ra một con tò he đẹp và bền, khâu chuẩn bị nguyên liệu là vô cùng quan trọng, và làm bột chính là bí quyết then chốt của nghề. Nếu bột không đạt chất lượng, sản phẩm sau khi khô sẽ dễ bị tróc, lở khỏi que. Nguyên liệu chính là bột gạo tẻ trộn với một chút nếp theo tỷ lệ mười phần gạo, một phần nếp. Vào những ngày thời tiết nóng, hanh khô, người thợ sẽ tăng lượng nếp để tò he giữ được độ dẻo cần thiết. Bột sau khi trộn đều sẽ được ngâm nước, xay nhuyễn, luộc chín và nhào nhanh tay.

Sau đó, người ta nắm bột thành từng vắt và nhuộm các màu cơ bản: vàng, đỏ, đen, xanh. Ngày xưa, màu sắc được chiết xuất hoàn toàn từ thực vật và đun sôi với một ít bột: màu vàng từ hoa hòe hoặc củ nghệ, màu đỏ từ quả gấc hoặc dành dành, màu đen từ rơm rạ đốt hoặc cây nhọ nồi, và màu xanh từ lá chàm hoặc lá riềng. Các màu trung gian khác đều được pha chế từ bốn màu cơ bản này. Ngày nay, để tiện lợi hơn, màu thực phẩm công nghiệp đã được sử dụng rộng rãi.

Từ đồ chơi dân gian đến tác phẩm nghệ thuật

Tò he có một sức hấp dẫn kỳ lạ, không chỉ lôi cuốn trẻ nhỏ mà còn làm say lòng biết bao người ở mọi lứa tuổi. Chỉ với một ít bột nếp màu và một que tre nhỏ dài chừng 40 cm, qua bàn tay tài hoa của người thợ, những hình ảnh trong trí tưởng tượng của chúng ta bỗng chốc trở thành hiện thực. Chứng kiến những động tác vê vê, nắn nắn khéo léo từng mẩu bột đủ sắc màu, người xem mới cảm nhận hết vẻ đẹp và sự tinh tế của nghệ thuật này.

Với bộ đồ nghề đơn giản gồm một con dao nhỏ, vài cái que tre và một chút sáp ong, những nghệ nhân tò he đã rong ruổi khắp các làng quê Việt Nam, đến với những phiên chợ, lễ hội để giới thiệu và bán những tác phẩm do chính tay mình tạo ra.

Ngày nay, tò he đã vượt ra khỏi giới hạn của một món đồ chơi dân gian, vươn mình trở thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm hồn dân tộc. Không chỉ xuất hiện ở các hội làng, công viên, trường học, tò he còn góp mặt tại các khách sạn, hội chợ triển lãm và các lễ hội lớn. Những người nghệ nhân đã tạo ra những con tò he vô cùng sinh động, khiến du khách đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác khi dõi theo từng động tác từ lúc bắt đầu đến khi hoàn thành sản phẩm. Cầm trên tay một con tò he, người ta không chỉ trầm trồ trước vẻ ngoài tinh xảo mà còn hít hà cái mùi thơm mộc mạc, đậm chất đồng quê tỏa ra từ bột nặn.

Mặc dù không thể lưu giữ được lâu, chỉ trong khoảng 10 đến 30 ngày, nhưng tò he vẫn luôn là một món đồ chơi dân gian độc đáo và gần gũi với cuộc sống người Việt. Với những hình ảnh giản đơn, mộc mạc, tò he mang đến cho người xem những cảm xúc đặc biệt, không chỉ là sự kết tinh của trí tuệ dân gian mà còn là hiện thân của hồn quê Việt.

Về tác giả

Cùng chuyên mục

Tò he – Nét đẹp xứ Đoài vươn mình ra thế giới

Là món đồ chơi dân dã đậm hồn quê, tò he (còn gọi là con giống bột) đã vượt ra khỏi lũy tre làng của đồng bằng Bắc Bộ để hiện diện khắp mọi miền đất nước. Dù nhịp sống hiện đại có cuốn đi bao đổi thay, những hình thù ngộ nghĩnh từ thứ bột nặn dân dã đa sắc màu ấy vẫn luôn có sức lôi cuốn mãnh liệt với trẻ thơ, đồng thời khơi gợi miền ký ức tươi đẹp trong lòng nhiều thế hệ.

Tò he – Nét văn hóa dân gian độc đáo của người Việt

Đối với mỗi người dân Việt Nam, tò he không đơn thuần là một món đồ chơi tuổi thơ đầy màu sắc mà còn là một biểu tượng văn hóa dân gian đậm đà bản sắc dân tộc, được gìn giữ và truyền thừa qua bao thế hệ. Món đồ chơi tinh xảo từ bột này ẩn chứa cả một câu chuyện dài về sự sáng tạo, thích nghi và kiên cường của những nghệ nhân giữ lửa nghề.

Workshop nặn tò he “Tò Hay He - Nghe Chuyện Nghề”

Trong dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, những giá trị văn hóa truyền thống đang dần mai một. May mắn thay, vẫn có những người trẻ tâm huyết nỗ lực gìn giữ và thổi một luồng sinh khí mới vào các nét đẹp xưa. Một trong những sự kiện ý nghĩa đó là workshop nặn tò he “Tò Hay He - Nghe chuyện nghề” vừa diễn ra tại Bảo tàng Hà Nội, một chương trình độc đáo giúp giới trẻ khám phá và yêu hơn nghệ thuật nặn tò he - món đồ chơi dân gian đầy màu sắc.

Tò he phố Hàng Mã: Nhịp cầu ký ức Trung thu xưa

Mỗi dịp Tết Trung thu về, giữa không khí rộn ràng của đèn lồng cá chép, mặt nạ giấy bồi và mâm cỗ đầy màu sắc, có một món đồ chơi dân gian lặng lẽ tô điểm thêm cho bức tranh lễ hội: đó chính là những con tò he.

Hơn cả 1 nghề, Tò he là cả 1 tình yêu thổi hồn vào tuổi thơ

Với nghề làm đồ chơi, hãy gửi gắm tình thương và những gì tinh túy nhất cho con trẻ, sản phẩm tự khắc sẽ đẹp. Đó là châm ngôn, là bí quyết giữ lửa nghề tò he truyền thống của nghệ nhân Đặng Văn Hậu suốt nhiều năm qua.

Chuyện tò he: Hồn xưa thức dậy trên mạng xã hội

Trên những vỉa hè giờ đây đã vắng bóng những gánh tò he đơn sơ, nhưng trên không gian mạng, môn nghệ thuật dân gian này lại đang sống một cuộc đời mới. Đó là nhờ nghệ nhân Đặng Văn Hậu – người đã thổi hồn ký ức vào từng cục bột, mang tò he đến gần hơn với cuộc sống hiện đại.

Tò He – Hồn Việt ngàn năm trong sắc màu đất quê

Không ai biết chính xác tò he ra đời từ bao giờ, nhưng những câu đồng dao cổ xưa đã minh chứng cho sự tồn tại lâu đời của món đồ chơi này. Ngày nay, ngay giữa lòng Hà Nội, một làng nghề truyền thống vẫn miệt mài lưu giữ nét đẹp văn hóa ấy: làng Xuân La (xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, Hà Nội) – được mệnh danh là cái nôi của nghề nặn tò he, một nghề độc nhất vô nhị. Theo lời kể của những người dân đang gìn giữ nghề tại làng Xuân La, nghề nặn tò he đã có mặt khoảng 400-500 năm trước.

Tò he Việt – Đồ chơi ăn được khiến khách Tây ngỡ ngàng

Việt Nam luôn là điểm đến hấp dẫn du khách quốc tế không chỉ bởi cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, những di tích lịch sử hùng vĩ hay ẩm thực phong phú, mà còn bởi sự đa dạng và chiều sâu trong đời sống văn hóa. Đôi khi, những điều giản dị, quen thuộc trong cuộc sống thường ngày của người Việt lại trở nên vô cùng thú vị và đặc biệt trong mắt những vị khách phương xa, bởi chúng ẩn chứa những câu chuyện đầy ý nghĩa.

Tò he: Sức hút vượt thời gian của món đồ chơi truyền thống Việt Nam

Cuộc sống không ngừng đổi thay và phát triển, kéo theo sự ra đời của vô vàn món đồ chơi hiện đại. Thế nhưng, giữa dòng chảy hối hả đó, những món đồ chơi truyền thống vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lòng công chúng, và tò he chính là một minh chứng sống động.